Właśnie znalazłeś zatrudnienie i jesteś przed podpisaniem umowy o pracę? A może dopiero szukasz dogodnej oferty pracy i zastanawiasz się, czy wziąć pod uwagę rodzaj oferowanego zatrudnienia? Głowisz się, jakie obowiązki będą z niej wynikały oraz jakie korzyści będziesz czerpał? Wszystko zależy od konkretnego rodzaju umowy, który podpiszesz. Przeczytaj ten artykuł i podejmij odpowiednią decyzję.
W naszym kraju można popisać umowy o pracę, wynikające z kodeksu pracy lub z kodeksu cywilnego. Różnica pomiędzy nim jest ogromna i bardzo znacząca zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Umowy zawarte na podstawie podstawowego źródła prawa pracy, czyli Kodeksu Pracy, to umowy o pracę. Natomiast na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego zawiera się umowy cywilnoprawne, czyli umowy zlecenie i umowy o dzieło. Dokładną charakterystykę umowy o dzieło znajdziesz tutaj, natomiast o umowie zlecenie szerzej pisaliśmy tu.
Każda z tych umów powinna być zawarta na piśmie i określać rodzaj pracy, miejsce wykonywania zadań, termin zatrudnienia i wysokość wynagrodzenia.
Czym jest umowa?
Według definicji, umowa to zgodne oświadczenie woli dwóch stron, zmierzające do wywołania skutków prawnych.
Rodzaje umów o pracę
Pracownicy są zdeterminowani do zawierana umów o pracę, ponieważ tylko takie dokumenty dają pełnię praw pracowniczych. Urlop wypoczynkowy, macierzyński, zdrowotny – z tego może skorzystać każdy pracownik. Dodatkowe przywileje, których nie znajdziemy w umowach zawieranych na podstawie Kodeksu Cywilnego to prawo do pobierania firmowych świadczeń socjalnych, dofinansowań do urlopu, korzystania z firmowych, prywatnych pakietów medycznych. Kolejną istotną zaletą umów opartych o Kodeks Pracy jest możliwość należenia do związków zawodowych i wypłaty odszkodowania w momencie wystąpienia wypadku w pracy. Przebywanie na zwolnieniu lekarskich nie odcina nas od pobierania pensji, a w razie poważnego wypadku mamy prawo do otrzymywania renty. Gdy stracimy pracę, możemy skorzystać z zasiłku dla bezrobotnych, a w momencie zakończenia kariery zawodowej, również z emerytury.
Wyróżniamy cztery rodzaje umów o pracę:
- Na okres próbny
- Na czas określony
- Na czas wykonywania określonej pracy
- Na czas nieokreślony
Umowy na okres próbny, na czas określony i na czas wykonywana określonej pracy, zaliczamy do umów terminowych. Umowa na czas nieokreślony jest tzw. umową bezterminową. W przypadku każdej z tych umów mamy do czynienia z innym celem zawierania jej, różnym sposobem rozwiązywania i innymi okresami wypowiedzenia umowy. Każda z umów chroni interesy prawne obydwu stron oraz najbardziej opowiada ich potrzebom.
Umowa na okres próbny
Została stworzona w celu zapoznania się zarówno ze specyfiką miejsca pracy, jak i z umiejętnościami pracownika. Pracodawca może zweryfikować w praktyce kwalifikacje i zdolności pracownika oraz dać mu szansę na wykazanie się. Druga storna umowy może sprawdzić środowisko pracy, zorientować się, czy jest odpowiadające. Taką umowę można zawrzeć tylko raz z danym pracownikiem i nie może ona obligować na okres dłuższy niż 3 miesiące. W trakcie trwania umowy na okres próbny pracodawcy najczęściej sprawdzają punktualność, terminowość, skrupulatność i zaangażowanie nowych pracowników.
Umowa na czas określony
Ten rodzaj umowy podaje konkretny czas trwania stosunku pracy, na który obydwie strony się zgadzają. W przypadku nie przedłużenia jej, dochodzi do samoistnego rozwiązania stosunku pracy w dniu wygaśnięcia umowy.
Umowa na czas wykonywania określonej pracy
Została stworzona w celu unormowania stosunku pracy w przypadku, w którym trudno określić jak długo będzie wykonywane dane zlecenie. Najczęściej podpisuje się ją w przypadku wprowadzania na rynek nowych produktów, wdrażania nowych systemów informatycznych lub np. na sam okres rozkręcenia sklepu lub innej działalności biznesowej. Równie często dotyczy prac dorywczych i sezonowych.
Warto pamiętać, że w przypadku wszystkich 3 powyższych umów, nie można ich jednostronnie wypowiedzieć przed upływem czasu, na który zostały zawarte. Nie dotyczy to sytuacji specyficznych, jak np. zwolnienie dyscyplinarne.
Umowa na czas nieokreślony
Umowa na czas określony jest zawarta nie tylko wtedy, gdy zostało to wyraźnie określone w treści dokumentu, ale również wtedy, gdy nie ustalono, jaką zawarto umowę.
Inne rodzaje umów o pracę
Stosunek pracy na podstawie mianowania
Pracownik może zawrzeć umowę o pracę na podstawie mianowania. W tym przypadku potrzeba zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Najczęściej ten rodzaj stosunku pracy dotyczy pracowników urzędów państwowych, pracowników samorządu terytorialnego, nauczycieli, prokuratorów, funkcjonariuszy pożarnictwa. W poprzednich latach stosunek pracy na podstawie mianowania rozpoczynał się w dniu dostarczenia pracownikowi aktu nominacyjnego. Teraz zostało to zmienione i za termin rozpoczęcia pracy uznaje się dzień, który został określony w umowie. Mianowanie może być na stałe bądź do odwołania, albo na czas określony.
Stosunek pracy na podstawie powołania
Ten rodzaj umowy następuje w drodze czynności prawnej organu powołującego. Dzieje się tak po wyrażeniu zgody przez osobę powoływaną. Obowiązuje forma pisemna, która określa stanowisko, termin, od którego następuje powołanie oraz wysokość wynagrodzenia. Ta umowa nie dotyczy pracy na okres próbny lub na czas wykonania określonej pracy. Do rozwiązania stosunku pracy dochodzi wtedy, gdy pracownik został pozbawiony piastowanego stanowiska oraz w wyniku wypowiedzenia stosunku pracy oraz jego rozwiązania.
Stosunek pracy na podstawie wyboru
Stosunek pracy na podstawie wyboru ma miejsce wtedy, gdy mówimy o osobach pełniących funkcje kierownicze w organizacjach politycznych, społecznych i niektóre funkcje w samorządzie terytorialnym. Różni się on znacząco od umowy o pracę, przede wszystkich w kwestii nawiązania i rozwiązania umowy. Taki stosunek pracy trwa przez okres, na który dokonano wyboru. Rozwiązuje się go w momencie wygaśnięcia mandatu, gdy doszło o ustąpienia ze stanowiska, upływu czasu, odwołania lub śmierci.
Co powinno się znaleźć w treści umowy o pracę?
Treść umowy o pracę można stworzyć w oparciu o dwie szkoły. Pierwsza, starsza i coraz mniej popularna twierdzi, że każdy zapis powinien znaleźć się w umowie o pracę, nawet tak zmienne kwestie typu premie i bonusy. Nowa szkoła przyjmuje zasadę, że w samej umowie o pracę zawieramy tylko niezbędne informacje (dane stron, czas trwania umowy, rodzaj umowy itd.), a inne pozostałe kwestie zawiera się w regulaminach i aneksach dołączanych do umowy. W ten sposób możemy szybciej i łatwiej zmienić warunki pracy, gdy np. zdecydujemy się na podniesienie wysokości premii. Warto pamiętać o tym, że każda z tych umów powinna być zawarta na piśmie, a dokument należy wręczyć pracownikowi najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy.
Wypowiedzenie i rodzaj umowy
Każdy rodzaj umowy różni się obowiązującym czasem wypowiedzenia. To zagadnienie dokładnie opisaliśmy w artykule „Umowa o pracę – wszystko, co musisz o niej wiedzieć”. Zapraszamy do zapoznania się z jego treścią, która znajduje się tutaj.
W tym miejscu chcemy dodać, że bez względu na rodzaj umowy, wypowiedzenie należy zawsze złożyć na piśmie. Jeżeli pracodawca z przyczyn dyscyplinarnych chce natychmiast zwolnić pracownika, a nie ma czasu na stworzenie stosownego wypowiedzenia, to powinien w obecności osób trzecich oznajmić mu, że odwołuje go od świadczenia pracy. Za okres odwołania należy się pracownikowi wynagrodzenie, ale kolokwialnie mówiąc, może po prostu iść do domu. Następnie w jak najszybszym możliwym momencie należy wręczyć mu pisemne wypowiedzenie. Przepisy prawa dozwalają wykonanie wypowiedzenia umowy w formie ustnej, ale w takim przypadku powinno ono przebiegać w sposób jasny, niebudzący żadnych wątpliwości. Wypowiedzenie ma być wyraźne i jednoznaczne i zawierać pouczenie, że pracownikowi przysługuje prawo do odwołania się do sądu pracy. W praktyce tylko niewielu pracodawców wypowiada umowę w formie ustnej, ponieważ wiąże się to z dużym niebezpieczeństwem, że pracownik odda sprawę do sądu pracy i ją wygra. Sąd może uznać, że wypowiedzenie nie było wypowiedziane jednoznacznie i wyraźnie.
