Mimo, że Służba Celna niesie ze sobą szereg niedogodności (m.in. konieczność zmiany miejsca pracy na polecenie przełożonych, praca pod presją czasu, groźby, szantaże i próby przekupstwa ze strony osób trudniących się przemytem itp.) spotyka się ona ze sporym zainteresowaniem młodych osób chcących zasilić szeregi funkcjonariuszy celnych.
Szkoły policealne dla celinków
Do pracy w służbach celnych można się przygotowywać już w szkołach średnich. Profilowane szkoły przygotowują zarówno do zawodu celnika, jak i agenta celnego, specjalisty ruchu granicznego, spedytora, czy logistyka. Wszystkie te zawody łączy powiązanie z międzynarodowym obrotem towarami.
Zakres tematyczny wykładów obejmuje m.in. handel wewnątrzwspólnotowy, handel międzynarodowy, system obsługi deklaracji statystycznych INTRASTAT, akcyzę, dokumentację i rozliczanie handlu z krajami Unii Europejskiej, itp.
Wymagania wobec kandydatów na celników
Warunki, które musi spełniać osoba ubiegająca się o przyjęcie do Służby Celnej określa art. 76 Ustawy o Służbie Celnej z 27 sierpnia 2009r. (Dz.U.2015.0.990). Zgodnie z przepisami służbę pełnić może:
- jest obywatelem polskim,
- korzysta z pełni praw publicznych,
- nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione umyślnie lub umyślne przestępstwo skarbowe,
- ma co najmniej średnie wykształcenie,
- ma nieposzlakowaną opinię,
- ma stan zdrowia pozwalający na pełnienie służby na określonym stanowisku.
Postępowanie kwalifikacyjne
Kandydat na celnika musi złożyć wniosek o przyjęcie do służby, do którego dołączony będzie kwestionariusz osobowy, dokumenty stwierdzające wymagane wykształcenie i kwalifikacje zawodowe, a także dokumenty poświadczające uprzednie zatrudnienie. Podanie z dołączonymi dokumentami składa się w siedzibie Izby Celnej, bądź przesyła drogą elektroniczną. Trzeba zadbać, aby cała dokumentacja była kompletna i dostarczona w terminie określonym w informacji o rekrutacji bowiem uchybienia w tym zakresie skutkują odrzuceniem podania bez rozpatrzenia.
Zakwalifikowany kandydat musi przejść cztery kolejne etapy naboru, tj:
- test wiedzy,
- ustalenie zdolności fizycznej i psychicznej do służby w Służbie Celnej,
- rozmowa kwalifikacyjna,
- postępowania sprawdzającego określonego w przepisach o ochronie informacji niejawnych.
Test wiedzy przygotowany jest tak, by ocenić znajomość zagadnień z zakresu organizacji i funkcjonowania administracji publicznej, w tym Służby Celnej, członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej oraz aktualnych zagadnień społeczno–gospodarczych.
Test trwa 40 minut i zawiera 40 pytań. Na każde pytanie możliwa jest tylko jedna odpowiedź. Za każdą prawidłową odpowiedź przyznawany jest 1 punkt.
Do następnego etapu przechodzi osoba, która uzyska minimum 24 punkty. Jednak na każde wolne stanowisko kwalifikuje się tylko 5 osób, które uzyskały najlepsze wyniki w teście wiedzy. W przypadku gdy piąty i kolejny kandydat uzyska taką samą liczbę punktów z testu wiedzy, do testu sprawności fizycznej przystępują wszyscy kandydaci, którzy uzyskali tę lub większą liczbę punktów z testu wiedzy.
Przed wykonaniem testu sprawności fizycznej kandydat musi przedstawić zaświadczenie lekarskie dopuszczające go do ćwiczeń. Test obejmuje sprawdzenie:
- Siły mięśni ramion: uginanie ramion w podporze leżąc przodem,
- Siły mięśni brzucha: skłony tułowia w przód z leżenia tyłem w ciągu 30 sek.,
- Zwinności i koordynacji ruchowej: bieg ze zmianą kierunku „koperta”,
- Wytrzymałości: bieg 1000m – mężczyźni, 600m – kobiety.
Osoby, które zostaną uznane za zdolne fizycznie do wykonywania służby zostaną poddane testom psychologicznym.
Kolejnym etapem są testy psychologiczne, które pozwolą ocenić psychiczną zdolność do pełnienia zadań w Służbie Celnej. Warunkiem dopuszczenia kandydata do rozmowy kwalifikacyjnej jest uzyskanie wyniku co najmniej „przeciętny”.
Podczas rozmowy kwalifikacyjnej ocenia się kompetencje kandydata do pełnienia służby. Niezbędne kompetencje do pracy w Służbie Celnej to gotowość do uczenia się, orientacja na klienta,orientacja na osiąganie celów organizacji,odpowiedzialność, etyka zawodowa oraz gotowość do zmian.
Służba przygotowawcza
Na podstawie testów i rozmowy kwalifikacyjnej zostaje podjęta decyzja o przyjęciu kandydata do Służby Celnej. Jednak nie od razy zostaje on funkcjonariuszem służby stałej. Pierwszym stopniem w karierze jest stopień aplikanta celnego w dwuletniej służbie przygotowawczej.
Rozpoczęcie służby stałej jest uzależnione od kilku czynników. Oprócz poddawania aplikanta ocenie okresowej, funkcjonariusz musi:
- odbyć szkolenie praktyczne,
- potwierdzić egzaminem ukończenie zasadniczego kursu zawodowego albo złożyć egzamin zawodowy,
- potwierdzić egzaminem znajomość języka obcego lub przedłożyć dokument potwierdzający znajomość języka obcego w zakresie umożliwiającym wykonywanie obowiązków służbowych.
Standardowy okres odbywania służby przygotowawczej to 2 lata, jednak Szef Służby Celnej może zwolnić funkcjonariusza z obowiązku odbywania tej służby lub skrócić jej czas lub zwolnić funkcjonariusza z niektórych obowiązków zwykle przypisanych aplikantom. Oczywiście takie rozwiązania nie należą do codzienności, a ich stosowanie musi być uzasadnione szczególnymi kwalifikacjami aplikanta celnego.
