Umowa zlecenie – prawa i obowiązki

Uwaga! Ten artykuł będzie bardzo obszerny i w pełni wyczerpujący temat. Jeżeli właśnie podpisałeś umowę zlecenie lub chcesz ją podpisać, to koniecznie musisz się z nim zapoznać.

Niektórzy twierdzą, że umowa zlecenie jest gorszą formą zatrudniania od typowej umowy o pracę. Utarło się przekonanie, że taka umowa określa same obowiązki, a nie daje żadnych przywilejów. Czy rzeczywiście tak jest w praktyce? Czy istnieją osoby, które świadomie rezygnują z umowy o pracę na rzecz tzw. umowy śmieciowej? Co nimi kieruje? Jakie są plusy i minusy takiej formy zatrudnienia?

Umowa zlecenie to umowa cywilnoprawna, czyli przy jej zawieraniu, wykonywaniu, rozwiązywaniu czy rozstrzyganiu wszelkich sporów zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego (konkretnie art. 734-751), a nie Kodeksu pracy. Doskonałym przykładem obrazującym tę różnicę jest sytuacja kobiety ciężarnej wykonującej pracę biurową przy komputerze i zatrudnionej na pełen etat, czyli 8 godzin dziennie. W przypadku Kodeksu Pracy jej wyjątkowy stan jest chroniony i pracodawca ma obowiązek zmniejszyć wymiar czasu spędzanego przy komputerze do 4 godzin dziennie. W takiej sytuacji zazwyczaj przenosi pracownika na podobne stanowisko lub w drugiej części dnia pracy zleca mu wykonanie innych czynności, które nie wymagają ciągłej pracy przed komputerem. W przypadku umowy zlecenie taka zmiana nie jest obowiązkowa. To samo dotyczy przerw podczas typowej pracy przed komputerem. Będąc zatrudnionym na umowę o pracę, mamy prawo, a nawet obowiązek odejść od komputera na przynajmniej 5 minut na każdą godzinę pracy. Umowa zlecenie tego nie gwarantuje, a przerwa może być wykorzystana w dowolny sposób, czyli na przykład po przepracowaniu ciągiem 4 godzin.

Czym jest umowa zlecenie?

To nic innego jak ustalenie pomiędzy zleceniobiorcą i zleceniodawcą, że ten pierwszy będzie wykonywał konkretną czynność na rzecz tego drugiego. Czynność, czyli praca będzie wykonana zgodnie z warunkami zawartymi w umowie.

Niestety w dzisiejszych czasach pracodawcy często wykorzystują umowę zlecenie, by ponosić mniejsze koszty za zatrudnienie pracownika. Wymagają od zleceniobiorcy by pracował dokładnie tak samo, jak osoba zatrudniona na „normalną umowę”, ale bez prawa do emerytury czy płatnego urlopu. Jeżeli z treści podpisanej umowy wynika, że będziemy wykonywać swoje obowiązki osobiście, odpłatnie, w warunkach nadzoru oraz w miejscu i o czasie wyznaczonym przez zleceniodawcę, to tak naprawę jest to typowa umowa o pracę i możemy uznać, że jesteśmy wykorzystywani. Nie dotyczy to przypadku, w którym z jakichkolwiek względów wolimy pracować na umowie cywilnoprawnej i sami podjęliśmy taką decyzję. Warto wiedzieć, że pracodawcy, którzy ewidentnie wykorzystują umowę zlecenie jak zamiennik umowy o pracę, mogą zostać ukarani grzywną w wysokości od 1000 do 30 000 zł na mocy art. 281 Kodeksu Pracy. Kara może być przyznana również na podstawie wniosku osoby zatrudnionej, czyli pokrzywdzonej. Wtedy na drodze postępowania sądowego można wnieść powództwo o ustalenie stosunku pracy.

Podstawowe różnice pomiędzy umową zlecenie i o pracę

• Zleceniodawca nie może narzucić zleceniobiorcy miejsca i czasu, w którym musi wykonywać obowiązki
• Zlecenie może być wykonane przez osobę trzecią, czyli nie przez zleceniobiorcę
• Zlecenie nie musi być odpłatne
• Zleceniobiorca nie musi otrzymywać pensji co miesiąc
• Szkoda powstała z winy zleceniobiorcy i dotycząca zleceniodawcy lub osoby trzeciej może być pokryta z całego majątku zleceniobiorcy

Co można zyskać pracując na umowie zlecenie?

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, niektóre osoby wybierają tę formę zatrudnienia zamiast standardowej umowy o pracę. Zazwyczaj powodem podjęcia takiej decyzji jest brak konieczności świadczenia pracy przez ustawowe 8 godzin, możliwość podpisania kilku umów z różnymi zleceniodawcami oraz łatwość w negocjowaniu treści umowy, zmienianiu jej podstawowych zapisów, dostosowywaniu jej treści do własnych potrzeb i możliwości. Zleceniodawca również nie może narzucić pracownikowi w ramach polecenia służbowego wykonywanie innych czynności niż te, które zapisano w umowie zlecenie. Dodatkową korzyścią jest możliwość natychmiastowego zerwania umowy przez pracownika, gdy ten niespodziewanie dostanie lepszą ofertę.

Na co zwrócić uwagę podpisując umowę o pracę, by nie zostać wykorzystanym?

Podpisując jakikolwiek dokument, musisz wszystko dokładnie przemyśleć. Tak jest również w przypadku zawierania umowy zlecenie. Są pewne zapisy, na które trzeba zwrócić uwagę, by nie zostać wykorzystanym. Odnoszą się one tylko do tych osób, które wolałyby podpisać umowę o pracę, ale pracodawca oferuje wyłącznie umowy cywilnoprawne. Przede wszystkim jest to zapis, który określa pracę od konkretnej godziny do konkretnej godziny i/lub w z góry ustalonym miejscu. Kolejna kwestia to wysokie kary umowne w razie zerwania umowy lub złego jej wykonania. Należy również zwrócić uwagę na to, że umowa zlecenie nie może być traktowana jak okres próbny przed podpisaniem umowy o pracę, chociaż w dzisiejszych czasach taka sytuacja występuje bardzo często. Pamiętaj o terminie wypłaty wynagrodzenia. W takiej umowie powinien być jasno określony. Umowa zlecenie nie zakłada z góry, że wypłata wynagrodzenie będzie się odbywać konkretnego dnia każdego miesiąca. W jej statusie jest to, by zapłacić za wykonaną pracę po zakończeniu zlecenia, jeżeli strony inaczej nie ustalą. Kwestię terminu wypłaty wynagrodzenia sprawdź dokładnie i przemyśl czy ci opowiada.

Umowa zlecenie, czyli nie taki diabeł straszny!

Dla większości pracowników podpisanie umowy zlecenie jest złem koniecznym. Nie wiedzą oni o tym, że w ramach takiej formy zatrudnienia również mogą otrzymywać niektóre przywileje zarezerwowane dla standardowej umowy o pracę. Oczywiście należy dodać, że zawsze wtedy, gdy takie czynniki wystąpią, to pracownik może zakwestionować formę zatrudnienia, czyli złożyć powództwo o ustanowienie stosunku pracy. Należy też wiedzieć, ze w ramach umowy zlecenie firma odprowadza składki do ZUS'u. Może być z tego zwolniona, jeśli pracownik jest studentem, pracuje gdzieś indziej na umowę o pracę lub jest uczniem, który jeszcze nie ukończył 26 roku życia. Większość zleceniobiorców podpisując umowę zlecenie, obawia się tego, że w razie choroby nie otrzymają żadnego wynagrodzenia. Nie jest to do końca prawdą. Pracownik może poprosić pracodawcę o dodatkowe odprowadzanie składek chorobowych, które będą potrącane z wynagrodzenia. W takim przypadku już po pełnych 3 miesiącach odprowadzania składek można przejść na zwolnienie chorobowe, czyli tzw. płatne L4. Wysokość takiego świadczenia będzie obliczana na podstawie wynagrodzenia z poprzednich miesięcy. Należy wyciągnąć średnią, wziąć pod uwagę wysokość świadczenia chorobowego (najczęściej jest to 80%) oraz ilość dni przebywania na zwolnieniu lekarskim. Jeżeli zdecydujesz się na podpisanie kolejnych umów zlecenie z innymi pracodawcami, które będziesz realizował równocześnie z umową podpisaną z pierwszą firmą, to musisz pamiętać o tym, że taki fakt należy zgłosić do głównego zleceniodawcy. Wtedy składka chorobowa będzie potrącana od wszystkich umów, a pozostałe składki od umowy z tym zleceniodawcą, którego sam wybierzesz.

Dobra umowa zlecenie, czyli jaka?

Dobra umowa zlecenie, to taka, w której znajdziemy wszystkie wymagane zapisy. Przede wszystkim chodzi o określenie stron umowy. Niezbędne jest podanie wszystkich podstawowych danych, czyli imiona, nazwiska, daty urodzenia, imiona rodziców, adresy zamieszkania oraz numery dokumentów obu stron umowy oraz numery PESEL stron. W przypadku, w którym jedna ze stron prowadzi działalność gospodarczą należy zawrzeć również nazwę działalności i NIP firmy. Gdy jedna ze stron jest spółką, to trzeba umieścić w umowie również nazwę spółki, adres jej siedziby, numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a także osoby uprawnione do reprezentowania spółki. Kolejną ważną informacją jest dokładny opis zlecenia, czyli określenie zasad współpracy. Następna rzecz dotyczy terminu wypłacania wynagrodzenia, który zazwyczaj jest bezpośrednio związany z terminem oddania zlecenia. Na samym końcu warto zwrócić uwagę na zapisy o tzw. odpowiedzialności. Konkretnie chodzi o zapis, który niejako reguluje sytuację niedopełnienia umowy. Najczęściej jest to niewykonanie zlecenia w terminie lub wykonanie go w nienależyty sposób lub wysoce niestaranny. W tym miejscu powinna się znaleźć informacja o konsekwencjach związanych z taką sytuacją. Najczęściej jest to rozwiązanie umowy lub zmniejszenie wynagrodzenia. Raczej nie powinniśmy się decydować na zapisy, które określają wysokie kary pieniężne ponoszone przez zleceniobiorcę.

Kiedy umowa zlecenie się opłaca?

Umowa zlecenie nie musi być zawarta na piśmie, może być również ustalona ustnie. Również wszystkie późniejsze zmiany można ustalać w ten sam sposób. Oczywiście najlepszą sytuacją jest zawarcie umowy na piśmie. Wtedy możemy się do niej w każdej chwili odwołać. Nie wszyscy z nas wiedzą, że umowy zlecenie doskonale sprawdzają się w przypadku roznoszenia ulotek, pracy w telemarketingu, opieki nad dzieckiem, świadczeniu usług ochroniarskich. Jednym słowem wszędzie tam, gdzie nie do końca jest istotny efekt, a raczej sam fakt wykonywania pracy. Jeżeli chcemy się skupić głównie na efekcie, to w tym przypadku najlepsza będzie umowa o dzieło.

Składki odprowadzane od umowy-zlecenie

Z wynagrodzenia brutto wynikającego z umowy, odprowadza się składki na ubezpieczenie społeczne i rentowe oraz zdrowotne. Te dwie pierwsze składki nie obowiązują studentów. Tak jak już wcześniej wspominaliśmy, dodatkowo można obciążyć swoje wynagrodzenie składką chorobową, która zapewni nam możliwości pobierania płatnego L4. Od umowy zlecenia pobiera się również podatek dochodowy, czyli 18%, który można pomniejszyć o koszty uzyskania przychodu i związane z opłaceniem składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zatrudnianie pracowników na umowę zlecenie się opłaca, ponieważ ogólny koszt jest zdecydowanie niższy. W przeliczeniu, w portfelu zleceniobiorcy zostaje więcej pieniędzy niż gdyby pracował na tych samych warunkach na umowie o pracę. Niestety nie wszyscy pracodawcy płacą zleceniobiorcom taką kwotę, jaką ponieśliby w przypadku zatrudnienia kogoś na standardową umowę o pracę.

Jak dokonać wypowiedzenia zlecenia?

Umowę zlecenie można rozwiązać łatwiej niż umowę o pracę. Jest to korzystne na obydwu stron. Pracodawca nie musi płacić pracownikowi za okres następujący po złożeniu wypowiedzenia umowy, a zleceniobiorca może szybciej rozpocząć nową i lepszą pracę. Jeżeli jesteś zleceniobiorcą, to pamiętaj, że w momencie złożenia wypowiedzenia należy przestawić zleceniodawcy rozliczenie i sprawozdanie z wykonanej pracy. W przypadku, gdy wypowiedzenia dokonuje zleceniodawca i jest to sytuacja, która ma miejsce bez tzw. ważnego powodu, to trzeba wiedzieć, że pracownikowi należy się z tego tytułu odszkodowanie. W tej sytuacji zleceniobiorca odniósł szkodę, którą jest utracony zarobek.

Niektóre osoby podpisują umowy zlecenie, które nie są odpłatne. W tym przypadku można rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym. Mają do tego prawo obydwie strony.

Obowiązki stron

Błędem jest myślenie, że tylko zleceniobiorca ma jakieś obowiązki wynikające z umowy. Również zleceniodawca będzie je miał. Jest to między innymi obowiązek dostarczenia wszelkich niezbędnych informacji, które umożliwiają wykonanie pracy, wypłata wynagrodzenia, wykonanie rozliczenia i ewentualnie wypłata zaliczki na poczet realizacji zlecenia. Z tego ostatniego powodu umowa zlecenie jest częstą formą rozliczeń w przypadku zatrudniania pisarzy, malarzy itd.

Umowa zlecenie jest wygodną formą zatrudniania pracowników. Jej zapisami można dowolnie manewrować, nie trzeba tracić czasu na wykonanie obowiązkowych badań lekarki, które dają zdolność do pracy, nie trzeba ponosić dodatkowych kosztów związanych z płatnym urlopem. Umowa zlecenie jest również atrakcyjna dla pracownika. Umożliwia pracę w dowolnym miejscu i czasie, u kilku pracodawców na raz oraz szybkie rozwiązanie umowy. Pozwala zlecić wykonanie czynności innej osobie, nie wymaga ciągłego nadzoru pracodawcy oraz przyjmowania kolejnych, często zupełnie odbiegających od umowy, poleceń służbowych. Na sam koniec warto zauważyć, że umowy zlecenie są najczęściej podpisywane ze studentami, od których nie trzeba odprowadzać dodatkowych składek. Jest to sytuacja niezwykle komfortowa dla samego pracodawcy, jak i dla studenta, który nie jest w stanie pracować na pełen etat, uczęszczając równocześnie na uczelnię. Taka forma zatrudnienia pozwala uczniom na dogodne ustalanie godzin pracy, wprowadzanie częstych zmian w grafiku, czyli zazwyczaj stanowi jedyną możliwość zarobienia pieniędzy w okresie studiowania.