Do zawodu nauczyciela przygotowują szkoły wyższe. Z tego punktu widzenia każdy, kto ukończy studia wyższe może podjąć pracę w szkole. Jednak zanim zapadnie decyzja o wyborze tej akurat ścieżki kariery, osoba, która rozważa taką możliwość powinna odpowiedzieć sobie na pytanie, czy ma ku temu odpowiednie predyspozycje. Nie na darmo bowiem mówi się, że nauczyciel to zawód z powołania.
Cechy osobowościowe nauczyciela
Sukces w zawodzie nauczyciela zależy w równym stopniu od wykształcenia oraz cech charakteru osoby uczącej. Nieodzowna wydaję się być charyzma, umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich, otwartość, zdecydowanie i mnóstwo cierpliwości. Nauczyciel powinien umieć jasno wyrażać swoje myśli, przekazywać wiedzę w sposób uporządkowany i przekonujący.
Zdrowie nauczyciela
Ważnym aspektem w tym zawodzie jest zdrowie, gdyż nie bez powodu nauczycielom przysługuje urlop na jego poratowanie. Nauczyciele to jedna z tych grup zawodowych, które najmocniej narażone są na choroby wynikające z nieustannej pracy głosem, w hałasie, w skupiskach ludzkich,gdzie łatwo o infekcję dróg oddechowych. Nauczyciele są też wyjątkowo narażeni na wystąpienie syndromu wypalenia zawodowego. To dość częsta przypadłość w przypadku zawodów społecznych.
Wykształcenie nauczyciela
Aby zostać nauczycielem należy bezwzględnie ukończyć szkołę wyższą. Do wykładania konkretnego przedmiotu niezbędna jest wiedza merytoryczna, a oprócz tego trzeba posiąść wiedzę z zakresu pedagogiki. Dobrze jest więc zaplanować swoją karierę i ścieżkę edukacji jak najwcześniej, by jak najbardziej uprościć drogę do zdobycia niezbędnych kwalifikacji.
Najlepszym rozwiązaniem jest ukończenie wybranego kierunku studiów, np. polonistyki, matematyki, fizyki lub innych, o specjalizacji nauczycielskiej. W ten sposób zyskuje się jednocześnie wiele możliwości pracy, oprócz zawodu nauczyciela można wybrać dowolny inny zawód odpowiadający wykształceniu.
Inną drogą jest ukończenie studiów o dowolnym kierunku i uzupełnienie ich o półtoraroczne podyplomowe studia pedagogiczne uprawniające do nauczania wybranego przedmiotu. To korzystne rozwiązanie dla tych osób, które nie uzyskały w trakcie studiów kwalifikacji nauczycielskich. Aby do nich przystąpić należy posiadać dyplom ukończenia studiów. Dzięki studiom podyplomowym będą one mogły nauczać w szkołach podstawowych, gimnazjach i liceach.
Oprócz studiów podyplomowych można też skorzystać ze specjalnych kursów pedagogicznych, na których można zdobyć wiedzę nie tylko z psychologii, czy pedagogiki, ale również z dydaktyki i komunikacji społecznej. Łączna liczba godzin nauki to 270 godzin.
Kolejną opcją jest ukończenie trzyletniego kolegium nauczycielskiego, które przygotowuje do nauczania określonych przedmiotów. Po zakończeniu nauki w kolegium można kontynuować kształcenie na uczelniach wyższych, aby uzyskać stopień magistra. Trzeba jednak zaznaczyć, że wybór kierunków jest w tym przypadku dość ograniczony.
Awans nauczyciela
Nauczyciel rozpoczyna swoją karierę od szczebla nauczyciela stażysty. Rozwój zawodowy odbywa się przy asyście opiekuna stażu, który wspiera młodszego kolegę w zdobywaniu pierwszych szlifów. Ten etap trwa 9 miesięcy, po których można ubiegać się o awans na stanowisko nauczyciela kontraktowego.
Aby zostać nauczycielem kontraktowym należy przejść przez rozmowę z komisją kwalifikacyjną. W jej trakcie nauczyciel przedstawia sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego i odpowiada na szereg pytań, m.in. o polski system oświaty, Status szkoły, podstawy prawne awansu zawodowego nauczyciela, organy funkcjonujące w szkole, np. Rada Szkoły, Rada Rodziców itp., Druga grupa pytań dotyczy nauczania, czyli umiejętności, które winien posiadać nauczyciel w tym zakresie, m.in. pomoc uczniom, motywowanie, sposób dokonywania oceny, rozwiązywanie konfliktów, struktura lekcji, konspekt zajęć, itd.
O stopień nauczyciela mianowanego można ubiegać się będąc w stopniu nauczyciela kontraktowego i po przepracowaniu co najmniej dwóch lat w szkole. Staż trwa 2 lata i 9 miesięcy. Po tym okresie nauczyciel może przystąpić do egzaminu na nauczyciela mianowanego. Przykładowe pytania, na które musi odpowiedzieć kandydat do mianowania to m.in.:
- Czym się kierujesz wybierając program nauczania?
- W jaki sposób doskonalisz swoje kompetencji zawodowe?
- Jakie ścieżki edukacyjne realizujesz na swoich zajęciach?
- W jaki sposób indywidualizujesz pracę swoich uczniów?
- Jakie sukcesy pedagogiczne odniosłaś w okresie stażu?
- W jaki sposób kształtujesz u uczniów umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach?
- W jaki sposób wykorzystujesz komputer w swojej pracy?
- W jaki sposób radzisz sobie z agresją u uczniów?
- Jakie są obowiązki nauczyciela?
- Jakie kompetencje ma rada pedagogiczna?
Po przynajmniej roku przepracowanym w stopniu nauczyciela mianowanego otwiera się droga do kolejnego awansu na nauczyciela dyplomowanego. Staż w tym przypadku, podobnie jak przy awansie na nauczyciela mianowanego wynosi 2 lata i 9 miesięcy. Aby awansować należy odbyć rozmowę z komisją kwalifikacyjną. Rozmowa zawiera w sobie problematykę poruszaną wcześniej na egzaminie nauczyciela mianowanego. Trzeba odpowiedzieć na wiele pytań, w tym m.in. o samodoskonalenie, wykorzystanie w pracy technologii informacyjnej, współpracy z innymi nauczycielami, wdrażanie programu edukacyjnego, wychowawczego lub opiekuńczego, współpracę z samorządem lub innymi instytucjami, sposoby rozwiązywania problemów edukacyjnych i wiele innych.
Najwyższym stopniem awansu jest profesor oświaty. Jest to tytuł honorowy nadawany nauczycielom z minimum 20 -letnim stażem pracy, w tym co najmniej 10 -letnim stażem w stopniu nauczyciela dyplomowanego.
