Nauczyciel to osoba, której doświadczenie, wykształcenie oraz cechy osobowościowe pozwalają na prowadzenie zajęć dydatkyczno – wychowawczych. To ogromnie uproszczona definicja tego zawodu, podobnie jak nasze wyobrażenia o tym zawodzie po doświadczeniach z lat szkolnych. Nie sposób przybliżyć całości zagadnień związanych z wykonywaniem tego zawodu, jednak kilka kwestii warto opisać.
Obyś cudze dzieci uczył!
Nauczyciele wykonują zawód zaufania publicznego, pracę o szczególnym charakterze z punktu widzenia zadań publicznych i troski o realizację interesu publicznego. Rodzice powierzają ich opiece swoje dzieci, a Państwo – młodych obywateli, których trzeba wyedukować i wpoić ogólnie przyjęte normy etyczne. Nietrudno sobie wyobrazić jak duży ciężar spoczywa na nauczycielu, który musi godzić standardy narzucone przez system edukacji, coraz wyższe wymagania co do poziomu nauczania, wysokich norm moralnych, czy etycznych z tym, co nazwać można „nieokrzesaną masą uczniowską”.
Wykonywanie tego zawodu wiąże się z pewnymi wymaganiami wobec osoby go wykonującej, a w szczególności kierowaniem się zasadami etyki zawodowej nie tylko w godzinach pracy, ale i poza nimi. Nauczyciele obdarzani są zaufaniem przez społeczeństwo, zatem ich powinnością jest wypełnianie przyjętej roli w sposób szczególnie staranny.
Zajęcia dydaktyczno – wychowawcze
Prowadzenie lekcji jest sednem pracy nauczyciela. Podczas zajęć uczniowie poznają nowy materiał, który później podlega opracowywaniu. Ponadto podczas lekcji systematyzowana jest wiedza, powtarzany materiał, utrwalane zdobyte informacje i umiejętności. Inną kwestią jest sprawdzanie postępów w nauce i ocena posiadanej przez uczniów wiedzy. Na podstawie spostrzeżeń prowadzone są zajęcia korygujące i uzupełniające.
W trakcie zajęć nauczyciel może korzystać z przeróżnych form edukowania i narzędzi mających ten proces ułatwić. Lekcje mogą przybierać postać dyskusji, referatów, warsztatów, zajęć laboratoryjnych, zajęć z wykorzystaniem sprzętu audio-wizualnego itp. Każda z metod przynosi odmienne efekty, uczy samodyscypliny, pracy zespołowej, trafnego argumentowania swoich racji, praktycznego podejścia do opracowywanego tematu i wielu innych umiejętności.
Szkolne życie nauczyciela
Odzierając opis profesji nauczyciela z fachowych terminów i wzniosłych słów można przedstawić dzień jego pracy jako ciągłe oddziaływanie na uczniów, prezentowanie właściwej własnej postawy, reakcje adekwatne do sytuacji, tak by dobrze spełnić swoją rolę.
Główną część dnia pracy nauczyciel spędza prowadząc lekcje. Jednak jego zadania nie ograniczają się wyłącznie do wykładania przedmiotu. Po każdej skończonej lekcji, jak wiadomo, uczniowie mają przerwy, na których obowiązkiem kadry pedagogicznej jest pełnienie dyżurów. Częstym widokiem jest przechadzający się wśród uczniów nauczyciel spożywający na korytarzu szkolnym śniadanie, w międzyczasie prowadzący rozmowy z podopiecznymi lub uspokajający tych, co bardziej pobudzonych. Ten niewiele z pozoru znaczący obrazek pokazuje jak duże znaczenie ma stała obecność nauczyciela w otoczeniu uczniów.
Zajęcia dodatkowe
Warto wspomnieć, że często nauczyciele prowadzą, oprócz obowiązkowych zajęć dydaktycznych, rozmaite zajęcia dodatkowe. Część z nich ma na celu wyrównanie szans słabszych uczniów, inne – pogłębianie wiedzy zdolniejszej grupy wychowanków. Organizuje się też zajęcia dedykowane dla szerszej grupy uczniów, które mają poszerzać horyzonty, rozbudzać zainteresowania, kształtować postawę prospołeczną i wiele innych.
Wśród innych zadań, które wykonuje nauczyciel można wymienić różnego rodzaju pracę z uczniami, a w tym organizację imprez szkolnych, wycieczek, zajęć wakacyjnych, konkursów, warsztatów. Nieodłączną częścią jego pracy jest również uczestnictwo w radach pedagogicznych oraz zebraniach z rodzicami.
Każdy zdaje sobie sprawę, że większość nauczycieli spędza też sporo czasu na sprawdzaniu prac domowych oraz sprawdzianów. Tę część obowiązków muszą uwzględnić w swoim planie dnia szczególnie poloniści, nauczyciele języków obcych, matematyki, historii, innych przedmiotów, które obejmują spore zakresy wiedzy teoretycznej.
Szkolna biurokracja
Kolejny, tym razem niewidoczny obszar pracy nauczyciela, to prowadzenie różnego rodzaju dokumentacji związanej z procesem nauczania. Niewiele osób planujących karierę nauczycielską jest przygotowanych na tak duży zalew biurokracji. Do najczęściej spotykanych dokumentów, które nauczyciel musi poznać, stosować, a niektóre z nich samodzielnie opracowywać należą m.in.: podstawa programowa dla określonego przedmiotu i etapu edukacyjnego, program nauczania, rozkład materiału lub plan wynikowy, wewnątrzszkolny i przedmiotowy system oceniania, scenariusz lekcji (konspekt), arkusze ocen i najbardziej oczywisty dokument – dziennik szkolny.
Dość oczywisty jest podział nauczycieli wg prowadzonych przez nich zajęć przedmiotowych. Wg Polskiej Klasyfikacji Zawodów w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych można wyróżnić aż 25 grup „przedmiotowców, w szkołach podstawowych jest ich 15.
Odrębną kategorią są nauczyciele szkół specjalnych, w których zatrudnieni są nauczyciele głuchych i niedosłyszących (surdopedagodzy), nauczyciele niewidomych i niedowidzących (tyflopedagodzy), nauczyciele przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, czy nauczyciele upośledzonych umysłowo.
Ponadto nauczyciele pełnią też funkcje związane z metodyką nauczania. Wśród nich można wymienić metodyków, wizytatorów, instruktorów, egzaminatorów.
Nie każdy nauczyciel pracuje w klasach, przy tablicy. Część z nich wykonuje swoje zadania w innych miejscach np. w świetlicy szkolnej, gabinecie psychologa bądź pedagoga szkolnego, bibliotece szkolnej, czy gabinecie logopedy.
W szkołach specjalnych oraz szkołach z klasami integracyjnymi, czyli tam, gdzie uczą się dzieci niepełnosprawne, w tym dzieci z autyzmem, zespołem Aspergera i niepełnosprawnością sprzężoną, na lekcjach obecni są nauczyciele wspomagający. Ich obecność na zajęciach ma pomóc uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w procesie nauki oraz adaptacji w grupie.
Warto wspomnieć, iż oprócz nauczycieli pełniących swoje obowiązki na podstawie Karty Nauczyciela, czyli wszystkich zatrudnionych w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich, można wyróżnić jeszcze jedną grupę reprezentantów tego zawodu – nauczycieli akademickich. Ich praca regulowana jest przepisami Prawa o szkolnictwie wyższym i ma zupełnie inny charakter, od opisanego wyżej.
